Priester Rik Hoet, imam Jamal Maftouhi en rabbijn Aharon Malinsky vinden elkaar in meer dan één thema. Alle drie maken ze zich zorgen over de angst voor de ander, het verdwijnen van godsdienst en de opvoeding van jongeren. De Antwerpse religieuze leiders stellen vandaag hun boek Trialoog voor.

Stappen een priester, een imam en een rabbijn de kamer binnen, bestelt die imam een pintje. Het is nog waar ook, behalve dan van dat pintje. De Antwerpse imam Jamal Maftouhi bestelt het wel, maar hij maakt maar een grapje. Hij houdt zich aan zijn geloof en daar hoort geen alcoholgebruik bij. Ook de Antwerpse rabbijn Aharon Malinsky en de Antwerpse priester Rik Hoet zijn trouwe volgers van hun geloof. Maar ze overleggen regelmatig met z'n drieën, al sinds ze eind 2002 voor het eerst samenkwamen na de moord op islamleraar Mohammed Achrak. Trialoog, noemen de geestelijken hun overleg sindsdien. Een neerslag daarvan in een gelijknamig boek wordt vandaag voorgesteld op het Schoon Verdiep. Hoet, Maftouhi en Malinsky kijken ernaar uit, maar ze komen niet altijd zo goed overeen als nu, grappen ze. "Natuurlijk maken wij ook ruzie tijdens onze overlegmomenten. Dat zie je toch?", vraagt Hoet lachend. Hij wijst naar de voet van Maftouhi, die in het verband zit. Een werkongeval, gebeurd tijdens een bezoek aan Tongeren. "Want eigenlijk maken we nooit ruzie. Iedereen moet zich kunnen vinden in deze wereld", zegt Maftouhi even later. "Ik ben blij dat er hier een moskee is, Aharon is blij als de mensen naast elkaar gedrumd staan in de synagoge, Rik is tevreden als de kerk vol zit."

Zit die kerk nog vaak vol?

Hoet: "Ik kijk naar het uiteindelijke resultaat, ik ben vooral tevreden als mensen de liefde beleven zoals Jezus het hen voordeed. Dat betekent dat het me nu ook pijn doet als ik zie dat mensen onverschillig worden voor die liefde. Of als ik zie dat het gebruik van geweld weer stijgt. Ik merk trouwens ook dat de angst voor anderen groeit. Angst kan heilzaam zijn en gevaar aankondigen, maar nu zien mensen een dreiging waar er geen is."

Zijn zo veel katholieken dan nog bang van joden en moslims?

Hoet: "Het antisemitisme leeft, maar katholieken zijn vooral bang voor de islam, zeker nu er zoveel geweld aan islamistische terreur wordt toegeschreven. Terwijl dat geweld meestal meer een gevolg is van economische of politieke redenen dan van een religieuze overtuiging."

Dat speelt blijkbaar ook bij jongeren. Een vijfde van de Gentse en Antwerpse jongeren vindt dat moslims criminelen zijn, zo blijkt uit recent onderzoek.

Maftouhi: "Misschien liggen die cijfers in werkelijkheid wel nog hoger, maar achter die percentages zitten altijd mensen die nooit in aanraking kwamen met moslims of met de islam. Ze baseren hun mening op wat ze lezen, horen en zien over bijvoorbeeld de situatie in Afghanistan. "Als ik mensen rondleid door de moslimcultuur in Antwerpen, krijg ik achteraf vaak de reactie dat ze niet hadden verwacht dat moslims ook maar gewone mensen zijn die oproepen tot samenleven. Maar ik begrijp wel dat anderen soms zo over moslims denken. Je mag niet vergeten dat moslimjongeren die in België worden geboren soms niet de juiste opvoeding krijgen en in aanraking komen met een verkeerd beeld van de islam."

Daarom vindt 45 procent van de moslimjongeren volgens het onderzoek dat joden altijd domineren, aanzetten tot oorlog en anderen de schuld geven.

Malinsky: "Dat probleem is ons bekend, want de cijfers zijn heel alarmerend. Ze zijn een extra reden om die jongeren op te zoeken en hen duidelijk te maken dat ze een verkeerd beeld hebben van de joodse aanwezigheid in België. Veel van mijn moslimvrienden in Antwerpen zeggen hetzelfde: ze willen de jongeren wel een positieve boodschap brengen over samenleven met andere culturen en godsdiensten, maar hoe moeten ze dat doen? De jongeren komen niet eens naar de moskee."

Misschien is er een modernere versie van jullie godsdiensten nodig om jongeren te bereiken?

Hoet: "Er bestaat geen modernere godsdienst dan het christendom. (glimlacht) Wat moet er dan moderner?"

De visie op de evolutietheorie, homoseksualiteit en euthanasie misschien?

Malinsky: "Homoseksualiteit is volgens de Thora verboden op straffe des doods, maar in de Thora staat ook dat overspel verboden is, eveneens met executie als gevolg. Ik denk dat er in de huidige maatschappij dus mensen leven die waarschijnlijk het einde van de dag niet zouden halen. (lacht) "Je kunt vandaag daarom niet anders dan respect opbrengen voor de geaardheid van elke mens, maar dat betekent niet dat je die geaardheid ook de norm moet maken. Wij merken dat dat nu soms wel gebeurt, bijvoorbeeld door de term homoseksualiteit al te gebruiken in de lagere school." Hoet: "Ik neem de evolutietheorie bijvoorbeeld wel aan, al zal de wetenschap er de komende jaren waarschijnlijk nog heel wat nuances aan moeten toevoegen. Hoe de geschiedenis evolueerde, heeft dus niets met het geloof te maken. Ja, wij geloven dat het een uitdrukking is van Gods liefde, maar of het ontstaan van de wereld nu op zeven dagen of op zeven eeuwen gebeurde, dat is een kwestie van geschiedenis." Malinsky: "Wat betreft euthanasie en abortus vinden wij hetzelfde als de katholieken: elk leven is heilig, zelfs als het nog heel pril is. En de evolutietheorie, het staat iedereen vrij om te geloven wat hij wil, zolang het ons niet wordt opgedrongen. "Tegenwoordig merk ik toch dat het bon ton is om de religie naar de achtergrond te verwijzen. Let op, ik ben voor godsdienstvrijheid, ik ben voor scheiding van kerk en staat - of synagoge en staat - en ik ben voor vrije meningsuiting. Maar moet je daarom absoluut je hoofddoek, je kruisje of je keppeltje afnemen als je ergens binnengaat om de wereld te verbeteren? Ik denk het niet. Humanisme is dus enkel goed als het geen doel op zich is. Ik zal het anders zeggen: Het humanisme van Erasmus is schitterend, dat van Etienne Vermeersch is dat al een pak minder. (lacht)" Maftouhi: "Moslims geloven dat de Koran het woord van God is en de evolutietheorie komt daar niet mee overeen. Maar als de wetenschap ergens honderd procent zeker van is, kan dat niet in strijd zijn met wat er in de Koran staat. Dus als de evolutietheorie wetenschappelijk is bewezen, heb ik de verzen daarover in de Koran verkeerd begrepen."

Hoe weet u dan zeker of u de andere Koranverzen nu juist begrijpt?

Maftouhi: "Ik bestudeer de Koran al heel lang. Iemand die dat niet doet of het Arabisch niet kent, kan die verzen niet juist begrijpen. Terwijl we merken dat iedereen tegenwoordig toch zegt wat hij wil namens de islam. Neem nu Sharia4Belgium. Mensen denken dat die organisatie deskundig is, maar wie is Sharia4Belgium om namens de islam te praten? "Ik wil niemand de vrijheid om zijn mening te zeggen ontnemen, maar niet iedereen is een imam. Het is trouwens vaak wat in het buitenland gebeurt dat zulke mensen ertoe aanzet om op te roepen tot angst voor de ander." Malinsky: "We leven hier natuurlijk niet op een eiland. Als het in het Midden-Oosten brandt, brandt het ook hier. Prijs ik mijn vriendschap met Jamal op zulke momenten aan, dan fronsen leden van de joodse gemeenschap wel eens de wenkbrauwen. Soit, dat laat mij koud." Maftouhi: "Wat in het buitenland gebeurt, mag inderdaad niet worden gebruikt als een bewijs om een vriendschap te verbreken."

Sommige van uw leerlingen zijn het daar blijkbaar niet altijd mee eens, blijkt uit het boek.

Maftouhi: "'U roept op tot vrede, maar waar is die vrede?', vragen die jongeren zich dan af. Niet iedereen wordt opgevoed met het idee om op zo'n moment de dialoog aan te gaan."

Sommige Belgische jongeren trekken daarom zelf naar het front in Syrië. Begrijpt u hun keuze?

Maftouhi: "Ik wil alleszins niet te snel over hen oordelen, want volgens mij willen ze er gewoon helpen. Maar ze moeten beseffen dat er verschillende manieren zijn waarop je kunt helpen tijdens zo'n oorlog. Je kunt niet zomaar naar Syrië vertrekken, er een geweer opnemen en beginnen vechten. "In de media hoor je nu dat er angst heerst dat de jongeren die in Syrië gaan vechten, zullen terugkeren om ook hier geweld te gebruiken. Zij woonden hier voorheen toch ook al? Als ze wilden kiezen voor de weg van het geweld, waarom zouden ze dan eerst naar Syrië gaan?"

Omdat ze daar worden opgeleid om te vechten?

Maftouhi: "Als ze dat willen, kunnen die jongeren overal worden opgeleid om te vechten. Daarom zijn de moskeeën ook vragende partijen om samen te werken met het stadsbestuur."

Hoe kijken jullie naar het nieuwe Antwerpse stadsbestuur?

Hoet: "Ik wil het stadsbestuur alleszins niet beoordelen op basis van de etiketten die anderen de leden ervan opplakken. Politiek is tenslotte een vak van het compromis. Het is dus afwachten of dit stadsbestuur erin zal slagen om tot een betere samenleving te komen. Wij zijn alvast bereid om te helpen met de ervaring die we hebben." Maftouhi: "Het debat dat burgemeester Bart De Wever met moslimjongeren voerde in de universiteit van Antwerpen is alvast een positief signaal. Zo bereik je de Vlaamse generatie moslims, de jongeren die hier zijn geboren. Zij moeten samen met de stad aan de toekomst bouwen, niet de generatie moslims die toch geen invloed meer heeft op het terrein." Malinsky: "Van onze trialoog maakt het stadsbestuur toch amper gebruik. Jammer, want wij kunnen toch enkele branden blussen. In het atheneum van Hoboken stonden we wel al met zijn drieën voor zo'n 600 leerlingen. Wel, we gaven hen allemaal een lesje in tolerantie. Dat is toch niet niets, want via hen bereik je uiteindelijk misschien een aantal duizend jongeren die Antwerpen ten goede willen veranderen."

Politici moeten interreligieus samenleven bevorderen, om Joegoslavische toestanden te vermijden, zegt u in het boek. Dreigen zulke toestanden hier?

Malinsky: "Toen ik met de opperrabbijn van Turkije in Sarajevo was, toonde hij me het Holocaustmonument. Het was getroffen door een granaat. Hoe beeldend kan iets zijn? 'Een catastrofe bovenop een catastrofe, dat was het hier', zei de Turkse rabbijn me. Dat zal me altijd bijblijven. "Ik zeg niet dat die Joegoslavische toestanden zich hier al aandienen. Onder meer omdat de taalgrens relatief goed is doorgetrokken, is dat nog niet het geval. Maar ook in België zijn er veel tegenstellingen, zowel politiek als religieus, en op verschillende niveaus. In combinatie met de economische crisis kan dat tot eventuele problematische situaties leiden. We moeten dus heel goed uitkijken."

Mijnheer Maftouhi, klopt het dat u soms bang bent dat er een georganiseerde vervolging van de moslims komt?

Maftouhi: "Ja, want wat er in Bosnië gebeurde, maakte elke moslim een beetje bang. Je moet hoopvol zijn en geloven dat het hier veiliger is door de manier waarop de geloofsgemeenschappen zijn georganiseerd. Maar zolang mensen alleen door de media worden geïnformeerd over de islam, zullen ze bang blijven en daar misschien naar handelen. Ze horen namelijk bijvoorbeeld dat het dragen van een baard of een hoofddoek een teken van fundamentalisme is, terwijl dat helemaal niet klopt." Malinsky: "Daarom zijn godsdienstlessen ook zo belangrijk, want water vloeit waar er een opening is. Als je de jongeren ontneemt dat de islam hen wordt uitgelegd in een gecontroleerde omgeving, zoals een school, laat je hen over aan derden. Of aan het internet, en daarop circuleert weinig fraais. Ook bepaalde imams lanceren er dingen die niet echt netjes zijn. Je laat die adolescenten dus over aan een jungle van emoties en gedachten terwijl ze sturing nodig hebben. "Toch overwoog het ministerie van Onderwijs al om het aantal godsdienstlessen te verminderen. Als ze dat toelaten, weten de onderwijskoepels echt niet waar ze mee bezig zijn. Want momenteel leven we hier nog niet echt samen met elkaar. We leven nog altijd naast elkaar. Al is ook dat al een mooie prestatie."
Trialoog, Jan De Volder, uitgegeven bij Lannoo, 176 pagina's, 17,99 euro.

© 2013 De Persgroep Publishing